یادگیری مشاهده ای

یادگیری مشاهده ای فرایندِ یادگیری از طریق نگاه کردن به دیگران، حفظ اطلاعات، و سپس تکرار رفتارهای مشاهده شده می باشد. بعنوان مثال، به این توجه کنید که یک کودک والدین خود را مشاهده می کند که برای یکدیگر دست تکان می دهند و سپس او این رفتارها را تقلید می کند. مقدار قابل توجهی از یادگیری از طریق این فرایندِ مشاهده و تقلید دیگران رخ می دهد. در روانشناسی، به این فرایند، یادگیری مشاهده ای می گویند.

عملکرد یادگیری مشاهده ای چگونه است؟

آلبرت بندورا محققی است که اغلب با نظریه یادگیری مشاهده ای خود شناخته می شود. او و دیگر محققان نشان داده اند که ما بطور طبیعی تمایل داریم که وارد فرایند یادگیری مشاهده ای شویم. درواقع، نشان داده شده است که کودکان از 21 روزگی شروع به تقلید حالات چهره و حرکات دهان می کنند. دقت کنید، 21 روزگی!

اگر تا به حال برای یک نوزاد شکلک در آورده اید و دیده اید که او سعی می کند حالات بامزه شما را تقلید کند، در آنصورت حتما می فهمید که یادگیری مشاهده ای چه نیروی قدرتمندی از همان سنین اولیه دارد.

چند مثال دیگر از یادگیری مشاهده ای

یک کودک مادرش را در حین تا کردن لباس ها می بیند. بعدا او چند لباس را بر می دارد و تا کردن لباس ها را تقلید می کند.

یک زوج جوان برای قرار به یک رستوران چینی می روند. آنها دیگر افراد موجود در رستوران را مشاهده می کنند که با چوب دستی غذا می خورند، و سپس اعمالِ آنها را تقلید می کنند تا استفاده از این وسیله را بیاموزند.

یک پسر، پسر دیگری را مشاهده می کند که بخاطر زدنِ یک کودک دیگر در زمین بازی دچار دردسر شده است. او از مشاهده این تعامل می آموزد که نباید دیگران را کتک بزند.

یک گروه از کودکان در زنگ تفریح قایم باشک بازی می کنند. یک کودک به گروه ملحق می شود، اما قبلا اصلا بازی نکرده است و مطمئن نیست که باید چکار کند. بعد از مشاهده بازی کودکان، به سرعت قوانین اصلی بازی را می آموزد و وارد بازی می شود.

چرا گاهی بیشتر و گاهی کمتر تمایل به تقلید وجود دارد؟ 

رفتار افرادی که گرم و بامحبت هستند. یعنی وقتی ما رفتاری را از افرادی که بیشتر دوستشان داریم یا در کل افراد با محبت تری هستند،می بینیم، بیشتر تمایل به تقلید داریم.

افرادی که بخاطر رفتارشان پاداش دریافت می کنند. یعنی وقتی شما ببینید که فردی برای انجام کاری پاداشی دریافت کرده است، شما برای تقلید آن کار تمایل بیشتری دارید. فرض کنید شما در ازای انجام کاری درست از سوی فرزند بزرگترتان، پاداشی به او داده اید. این کار باعث می شود تا فرزند کوچک شما، احتمالا از برادر بزرگش تقلید کند.

وقتی به خاطر تقلید یک رفتار در گذشته پاداش دریافت کرده اید. مثلا در کودکی بابت تشکر از دیگران، تشویق شده اید. پس شما انسان قدردانی خواهید شد.

وقتی درمورد دانش یا توانایی های خود اعتماد بنفس کافی ندارید. مثلا برای اولین بار در جمعی هستید و به توانایی خود در سلام و احوالپرسی اعتماد ندارید. پس تصمیم می گیرید تا کمی صبر کنید و ببینید دیگران چگونه باهم سلام و احوالپرسی می کنند تا از آن ها تقلید کنید.

افرادی که در موقعیت های اجرایی بوده و در زندگی ما صاحب قدرت هستند. خیلی ها ترجیح می دهند که رفتار رئیس خود را تقلید کنند!

افرادی که سن، جنسیت و علایق مشابه با ما دارند.

افرادی که آنها را تحسین می کنیم یا موقعیت اجتماعی بالاتری نسبت به ما دارند.

وقتی شرایط گیج کننده، مبهم یا ناآشنا باشد. مثلا وقتی برای اولین بار به جمع گروهی می پیوندید، ترجیح می دهید که از آنها تقلید کنید تا اینکه رفتاری را از خود نشان دهید که برخلاف میل گروه باشد.